Instructio de modo reducendi ad praxim vitam eremiticam (LT)

Thomas a Jesu

Instructio de modo reducendi ad praxim vitam eremiticam ex consuetudinibus, et praxi eremorum Hispaniae desumpta

Liber Fundationis Eremi Marlaniae ff. 4^v-9^v

Notandum circa praescriptas instructiones: illas fuesse nobis datas a Reverendo Patre Nostro Thoma secundum ea, que observabantur in Desertis Hispanicae praesertim in illo de Batuecas in Castilia, cuius ipse fuit fundator, necdum enim tunc erant modernae nostrae constitutiones in quibus traditur normae, quae debet observari in Conventibus Eremorum siquidem factae fuerunt in Capitulo Generali celebrato Lodani prope Genuam anno 1623, cui adfuit Reverendus Pater Noster Thomas, et in eo electus Deffinitor Generalis, remansit in Italia, ubi mortus est Romae anno 1627, electus pro secunda vice generalis Deffinitor, ut latius infra dicetur[1].

Prologus

 

Mos fuit usitatissimus non antiquis modo, sed et aetatis nostrae, Sanctis Patribus, spirituumque magistris, legibus, ac obligationibus sancta aliquas consuetudines, caeremonias religiosas addere, quibus illarum observantia undequaaua muniatur, et perfectio foveatur: Qua propter huius eremi Prelatis aequum visum est ad eundem finem consequendum has etiam ceremonias addere, quae vix aliquid rigoris, ac poenalitatis supra leges adferunt, et tamen ad earum custodiam maxime conducunt.

            Ad id autem motivum fuit in primis ut successoribus innotescat ratio et modus procedendi in his ad quae tenentur: et deinde ne quilibet pro suo beneplacito rebus, quae sunt in usu et consuetudine addere, vel adimere praesumat, et ita praefate res mutatione, ac variatione sint onerosae, ac minus aesitmatae, atque etiam ne novarum rerum additione fiat onerosum sanctum huius eremi institutum,  quod tam ex parte Praelatorum, quam subditorum valde suaviter hucusque fuit  et observatur.

            In his ergo, quae quodammodo superrogationis sunt, non ea severitate, ac rigore quo in legum custodia procedunt Praelati, imo suavius, ac lenius multo, quamvis harum ac illarum inviolabilis observantia sit. Animadvertat autem Praelatus summopere referre novas paenitentias et alias poenalitates communitati non addere, disciplinas videlicet ieiunia, Beatae Virginis rosarium recitare in communi; cum experentia compertum sit id valde inconveniens esse, parvique aut nullius emolumenti; et quamvis semper ordinarium fuerit, imo conducat disciplinas facere extraordinarias, sabbatinis diebus ieiunare, et recitare coronam Beatae Virginis Mariae in ecclesia nulla tamen ratione in communi permittitur, sed tantum in particulari.

Cap. I. De quibusam, quae noviter venientes in eremum animadvertae debent

 

Deo optimo maximo summopere semper acceptum fuit, ut gratiae te benetitia ipsa collata multum aestimentur, et de iis grates ipsi referantur: nam hoc medio ad alia maiora conferenda videtur obligari: sique religiosus, cui tam singularis favor contigerit (videlicet ut inter Sancti [f. 5r] huius Deserti eremitas enumeretur) in animo maximam aestimationem, ac ponderationem tanti beneficij figere, immensasque de illo gratias agere, ac veraciter ex eodem profectum facere tenetur sibi persuadens quod ad Deo perfecte famulandum nulla alia commodior vitae ratio in tota Ecclesia inveniatur: neque ad hoc solum huc venire existimet, ut externam solitudinem, ac riogrem communem sequatur, verum ad aliud longe praestantius, nempe ut totus spiritualis evadat, ac serio studeat falsa agnita devitare, et mediante oratione, ac mortificatione passionum et appetituum Deo adhaerere, et in hoc specialiter invigilet et omnem sollicitudinem adhibeat, indeque omnes affectus boni orient.^r (quos religiosi experiri solent qui talia agunt) similitercustodia aestimatio et praeponderatio legum omnium et consuetudinuum huius Deserti, tanquam media proportionatissima et efficacia ad iuvante Deo, ad perfectionem, suique victoriam consquendam.

            In primis ergo religiosus, qui ad hanc Sanctam eremum moraturus accedit, debet cum suo Praelato cum omni sinceritate, veritate, fidelitate, et amore agere, eique interiora omniaa sentimenta, tentationesque aperire, et praecipue naturalem inclinationem, orationem etc. Et hoc medio aliorum efficacissimo, animae copiosiss^or uberioresque fructus et singularissimum profectum perceperunt. Ideoque plurimum refert et maxime in principio quamlibet cum superiore repugnantiam, seu aversionempenitus evellere, oculis fidei aspiciendo, et tanquam vicarium Dei in terra (ut praecipit regula nostra) Chritum potius cogitatntes, quam ipsum. Hinc fiet ut cum sincero affectu, magnaque reverentia, ut pote Dei vices gerentem, prosequat^r et qualibus cum oculis intuebitur, ipsum talem erga se comperiet, et hoc medio mirabilem in anima profectum experietur. Et ut statim eundem amorem, et sinceritatem erga Prelatum exercere incipiat, cum primum hanc Sanctam eremum ingeressus fuerit, omnia quae secum defert cum omni fidelitate et sinceritate eidem aperiat, et in eius manibus resignet, ut omnia prout magis expedierit, disponat: idque etiam duabus, aut tribus vicibus in anno fieri solet, ut in nostris constitutionibus praecipitur: Praelatus antem quidquim curiositatem, et superfluitatem redolet amovere curabit.

2^o procurare debet omnium plane rerum praeteritarum, earum etiam quae in religione aguntur, ac terrenarum specierum penitus oblivisci, cum ad nihil alid deseviant, quam ad impediendum, et perturbandum interiorem mentis recollectionem, assiduumque orationis, et presentia Dei exercitium adeo cultum, et usitatum ab omnibus huius Sancti Deserti eremitis: debetque sibi persuadere se novitium esse, et noviter religionem ingredi: hac enim ratione figet in anima insignem simplicitatem, et solitudinem internam sine qua exterior parum prodesse potest.

Solent aliqui religiosi magna peccatorum compunctione, ac singulari ponderatione commoti (mediante luce a celmentissimo Deo animae infusa) facere confessiones generales, quibus vires et animus ad exercitium virtutum solent acquiri, cum praeteriarum culparum memoria pacis, ac quietis interioris valde inimica sit, et consequenter interiori perturbationis, et spiritualis detrimenti causa. Fit hoc cum consilio Praelati, qui quod magis expedierit, iudicet, eique licentiam concedat eligendi confessariorum ex assignatis, quem ad hoc sibi convenire putrit. Quamvis autem bonum sit in electione confessariorum uti libertate, frequenter tamen cum Praelato id fieri consultissimum est, ut hac ratione amor inter Praelatos ac subditos magis foveatur.

            Debet eremita magnam observanitiae et perfectionis huius Sancti instituti aestimatione, zelum concipere serio eiusdem observantiae, conservationem et augmentum procurando, et ne ex parte sua ullus vel minimarum rerum eiusdem defectus contingat, hac ratione gratum Deo obsequium, bonum religioni, sibique praestabit. Cum ergo ei zelatoris officium contigerit hoc exacte zelare debet, ac notare quemlibet defectum, tam in refectorio, quam in capitulo sine ullo prorsus humano respectu, qui ab hac Sancta aede seclusus fuit, cum certum sit omnes eodem zelo accensos esse, et ita de qualibet animadversione gaudebunt.

            Tria autem sunt, quae praecipue zelari, et quibus invigilare tenetur eremita. Primum est punctualitas et simplicitas in obediendo, et in acurrendo ad actus communitatis, et praecipue ad eos quid chorum pertinent, et ita sancta haec consuetudo servatur, ut qui ad matutinum dicto invitatotio, ad orationem lecta meditatione, ad nonam (quando ante eam quiescitur) dicto hymno, et ad vesperas (quando pariter ante eas quiescitur) dicto primis psalmo, venerit, prandeat vel cenet humi cum lodice et [f. 5v] et vesperi in refectorio eandem culpam fateatur, nisi solemni aliquo festo id contingat, tunc enim praefacta poenitentia cum consilio Praelati in alium diem differetur.

Secundum: pausa et devotio maxima in his quae in choro recitantur, et specialiter in officio divino punctualiter tempus a constitutionibus praescriptum in eo consumendo.

Tertium: Rigidissimum silentium, ita aut nullum prorsus verbum praetrquam cum Praelato proferatur: cum aliis vero, signis vel scripto, habita etiam prius licentia.

Iam hoc perspicuum est, quod nulla omnino nova non modo adferre, sed nec quandiu hic permanserit petere, nec scire debeat, nec quid de aliquo inquirere, et casu quo fuerit intrrogatus tacendo respondeat. Hic nulla ratione de rebus secularibus loquendum, nec iis quidem diebus quibus simul convenimus, nisi forsan magnae aedificationis fuerit.

Frecuenter cum Praelato confiteri, eique singulis saltem mensibus suae orationis rationem reddire debet, praemissa iam in principio ingressu sui ratione amplissimam et speciali totius vitae, et modi procedendi, conditionis, inclinationum, passionum, omniumque defectum et culparum, quas circa hac commisserittt... SSSi confessionem generalem instituere voluerit id facere, vel omittere arbitrio suo relinquitur. Praeter Praelatum confessarri sunt Pater supprior, aliique duo Patres assignati, extra quos cum nullo alio confiteri poterit.

In cella omnino nihil mutare vel auferre debet ex his, que in ea repererit, sicut in horto, nec in qualibet alia re domus. Semper eadem sollicitudine et cura, quam pro se orare debet, pro eo, qui cellulam in qua manet extruxit, et pro omnibus qui hic cellulas suis expensis construerunt, et ad eremitarum sustentationem iuvant.

Diebus singulis operi alicui manum vacabit, tempore videlicet destinato, quod est tempus recreationis, vel aliud prout ei superior assignaverit, et pro omnibus rebus quibus indiquerit a Praelato licentiam petet, qua obtenta, schedulam parvam dabit vestiario, nisi libri fuerint. Necessitates et infirmitates corporales quando continguerint eadem quam spirituales siceritate et veritate superiori indicantur, sicque omnem sollicitudinem deponat, quia ei diligentissime providebitur, talia autem alteri quam superiori manifestare caveat: nam nunquam hoc fit in eremo, et sic esset abusus.

Integro hoc anno de nulla alia re sollicitus esse debet, quam de seria sui correctione, et interiori reparatione sibi vim faciendo, fortiter dimicando contra eas passiones et inclinationes a quibus maxime infestatur, et loco illarum figere veras virtutes mediante sincera et fideli communicatione cum suo Praelato, hoc in corde fixum habens in Deserto tria haec tantum reperiri: Deus videlicet, anima et Praelatus.

Cap. II. De aliis quibusam, qua servare debent eremitae

 

Cum Praelatus in conventu, vel in eius ambitu fuerit, nullus eius loco praesidet, itant pro nulla re licentia petenda sit, ne quidem Patri suppriori, qui ad eundem silentii rigorem aeque ac alii tenetur. Hoc tamen quo ad Patrem suppriorem intelligetur cum Patribus choristis, cum fratribus enim, et saecularibus silentii ratio Praelati ordinationi, et occupationibus ei iniunctis conformis erit. Cum ergo ipse vel alius in choro vel refectorio praesidere contigerit, nulla licentiam concedent praeter communes, quales sunt aegrediendi e choro, vel faciendi aliquam mortificationem ordinariam (et hoc etiam signis fieri solet) non autem ut aliquit cibi relinquat, vel mortificationem aliquam extraordinariam faciat. Potuit tamen qui praesidebit cum aliqua mortificatio extraordinaria fit brevem aliquam adhortationem faceri ut et in aliis conventibus moris est fieri. Pater supprior accipit culpas in refectorio iuxta constitutionum ordinationem. Alii vero nihil aliud dicunt quam Recitemus Pater et Ave Maria pro benefactoribus.

Quo ad visitationem infirmorum hic ordo servatur. Cum quis ad visitandum infirmorum acesserit, et alium ibi esse contigerit, quamtumvit Praelati licentiam habeat, expectat qui noviter accedit donec concludat qui intus es eoque expedito secundus ingeditur, ut hac ratione charitas exerceatur de silentium. [f. 6^r]

            Quando quis propter aliquam mortificationem faciendam surrexerit, depositam prius capam, si eam habuerit, genufluerit [?] coram Praelato vel Praesidente, ut quod placuerit faciendum iniungat, nihi tamen petat, vt in rebus etiam hisce minimis, et bonis voluntatem propriam abnegare assuescat. Supprior antem, vel Praesidens nisi Praelatus adfuerit ad maiorem silentii custodiam in similibus mortificationibus concedendis signis uti solet, videlicet ad standum in cruce digitos, indicem scilicet et pollicem in modum crucis iungit, etc. Id tamen in Praelato omnino voluntarium est.

            Maxima exteriorum omnium sensuum modestia servanda est tam in actibus communitatis, quam in cedendo pro domum, cumque religiosum alium casu obviam habuerit nullatenus vultum eius intueri, nec arridere, aliisve signis impertinentibus uti debet, quibus ses mutui intelligere indicent, sicque amicitia aliqua particularis foveatur.

            Nulla prorsus ratione sese excusare nec verbum nullum quod laudem vel aestimationem propriam rodoleat proferre debet, nec aliquid dicere vel facere quod vel de longe charitatem laedat, vel sit occasio pacem vel fraternum amorem perdendi.

            Cum omnibus valde affabilis esse debet omnes sincero et aequali affectu prosequendo, omnemque familiaritatem et particulares collocutiones in collationibus vitando, ac propterea nunquam duo soli (quantum fieri potest) swd omnes simul, aut adminus terui esse debent, ut hac ratione familiaritatis et discursus ad desertum parum conducentis, occasio de medio tollatur. Nullum alium cognoscere, vel cum alio, quam cum Praelato agere debet, et cum confessario de rebus ad animae curam spectantibus.

            Nemo licentiam ut a choro, vel ab alio actu communitatis absit, petere debet, nisi in casu valde rationabili, et hoc non aliter, quam sincere necessitatem  superiori propenendo, et in his praevenire debet opportuno tempore, nisi in aliquo raro eventu, idemque servandum quoad cibum et potum in refectorio sumendum, ibi enim nihil petere licet, quamvis ea quae communitati apponuntur non comedat. Sed si quid notabile, et alicuius mementi reliquerit, servitor statim Praelatum moneat, qui magno cum gustu et suavitate talibus necessitatibus succurrit, magnaque afficitur consolatione si illam sibi communicentur, eisque vel aliis quibuscunque remedium adhibeat ut est aliquam serenam die ad campum aliquem solum mitteri, etc. Tun autem, tam in aegressu, quam in regressu benedictione sanctissimi Sacramenti accipiet, nec eremi ambitu aegreditur, nec ab oratione vel alio aomunitatis actu absque Praelati licentia abesse poterit.

            Tempus quo cum Praelato confitendum est id erit quod post matutinum superest, usque ad secundas, et die Jovis tempore orationis matutinae, et die sabbathi tempore vespertinae vel alio prout ab eodem Praelato ordinatum fuerit.

            In oratione, quae in communi habetur non prostrabatus, sed genufexus esse debet vel stare, nisi necessitas aliqua urgeat, de qua Praelatum prius certiorem faciat, et de eius licentia fieri poterit.

            Per quadrantem ante orationem vespertinam pulsator pulsat tabellas per Dormitorium, vel claustrum aut cimbalo aliquo, ut, audito hoc signo, religiosi quamlibet occupationem (nisi urgens necessitas obstit) relinquant et se ad orationem praeparent, vel aliquem pium librum legendo, vel in chorum eundo, et ibi se commendando.

            In conveniendo statim ad collationes spirituales ad locum vel partem in qua Praelatus fuerit, magna punctualitatis servanda est, praeveniendo occupationes et necessitates naturales, et si aliquando contigerit communitatem iam claustro aegressam esse antequam se expedierit eam cito prosequi debet, nec abs speciali licentia moram facere, aut domi se detinere poterit. Et hoc diligneter advertendum quod nullum in hisce collationem diebus debet absque speciali licentia se a communitate subtrahere, nec ad recitandum, nec ad aliquid aliud, quamvis sit propter naturalem necessitatem nec communitatem nimis praecedere aut subsequi debet.

            Collationes ut in plurimum fieri solent post vesperas in loco qui Praelato aptrior videbitur, qui tabulam aliquam secum deferet in qua punctum a collatione praeterita ad praesentem praeventum et descriptum sit.

            In his collationibus Praelatus singulos suo ordine interrogat, unusquisque qutem genufelxus respondet [f.6^v] et supra id quod ab unoquoque dicitur Praelatus pro suo beneplacito discurrit. Durat autem collatio per unam integram horam. Qua expleta statuitur, ut unusquisque secundum antiquitatem suam punctum pro sequenti collatione apponat, vel altem dicat illud ut alter scribat. Tabula in patenti aliquo loco affigatur. Finita collatione Praelatus aliqauntulum cum religiosis immoratur nempe per spatium dimidiam horam, exceptis collationibus extraordinariis, in quibus ad arbitrium Praelati plus temporis conceditur, ita tamen ut in  actibus aommunitatis nullatenus deficiatur, quo tempore expleto visitant Sanctissimum Sacramentum, sicque recedunt.

            In collatione spirituali quae ultima Dominica mensis habetur, iuxta morem religionis distribuuntur sancti per sortem. Solent aliquando in his collationibus sorte commutari crucifixi, Breviaria, rosaria, strophiola, zonae, idque singulari omnium gustu et complacentia sit. Nonnunquam etiam solet superior commutare cellas et hortus unius cuiusque, ut in omni re omnis inordinatus affectus tollatur.

Cap. III. De his quae solent firi in eremo tempore adventus et quadragesimae 

 

            Omnibus religiosis in unum congregatis prima Dominica Adventus et Dominica quiquagesimae, designat Praelatus eos qui ad cellulas separatas ituri sunt. Fiunt magna certamina magno fervore invicem sese procurantes (ii nimirum qui vadunt et qui in conventu remanent) certamina fiunt circa abstinentiam, videlicet nihil comederi quod ignem tetigerit toto tempore assignato, exceptis Dominicis, et festivius diebus hoc tempore forsan occurentibus. Eodem modo circa vigilias et orationem continuam: excepto enim temporem, quo ante matutinas quiescetur (quod non multum est) iis expletis fere totum tempus quod superest usque ad mane in oratione transigitur tam in Ecclesia, quam in eremitoriis. Disciplina fit singulis diebus exceptis Dominicis: sed nec abstinentia circa potum omittitur, quae respectu aliquorum maxima fuit et extraordinaria. Haec tamen certamina superioris prudentia moderanda sunt, qui uniuis cuiusque vires attendere debet in his praesertim partibus septentrionalibus, ubi compexiones non adeo robustae sunt.

            In festo Epyphaniae post matutinum vel in vigilia post orationemvespertinam Praelatus in choro facit spiritualem exhorationem, qua finita, suam ipse professionem renovat, post quem et aliis omnes religiosi in eius manibus id ipsum faciunt ante altare chori. Et post qaum omnes cum magno fervore et devotione professionem renovaverint processionaliter Ecclesiam ingrediuntur cantantes hymnum Te Deum laudamus, et pulsantur omnes campanae [quo finito … idem faciunt[2]], quod et in die exaltationis Sanctae Crucis servantur.

Cap. IV. De his quae diebus Paschalibus alijsque solemnioribus fieri solet 

 

            In hoc Sancto Deserto omni tempore eadem omnino exercitia sunt sine ulla prorsus remissione circa actus communitatis: ipsis quoque diebus paschalibus exigua admodum remissio et indulgentia in aliis rebus concedi solet, cum nec leges, nec praxis, nec modus procedendi in hoc Sancto instituto, nec usus unquam permisserit: quod matutinum enim, orationem mentalem, aliaque chori officia, et alios communitatis actus eadem prorsus punctualitatis, idemque rigor servatur ut in aliis anni temporibus, itant nec petatur benedictio, nec permittatur, ut ab aliquo communitatis actu defici possit incipiendo ab apso Praelato. Disciplina omittur prima die. Id remissionis est in die Paschalis [f. 7^r] ut si aliquis sumere velit ientaculum, id facere possit, quamvis pauci inveniantur, qui id faciant. Cibis et ferculis ordinariis molutio (vulgo molue) vel alecibus, si loco illius dentur, adduntur ova, omnia simul in uno eodemque, ferculo, danturque fructus cum sentella legumnium prout in toto anno apponi solent, sine eo quod unquam alia piscium genera data sint, nec alia differentia in ovis, nec cibis, nec apparatu antedictis.

            His modus servatur in Desertis Hispaniae, in hoc tamen nostro cum non ieiunatur dabantur duo fercula in prandio sicut in aliis conventibus: temporis autem quo ieiunatur idem servabitur eo excepto quod iuxta Praelati beneplacitum secundo ferculo addi aliquid poterit : diebus tamen extraordinariae collationis dari poterunt primum, secundum et tertium ferculum.

In hac Sancta eremo nunquam visa sunt aromata ad condiendos cibos nec aliqua dulcia, nec admittendi sunt insignes pisces, quales sunt: salmones, trutae, sive sturiones, etiamsi ex eleemosyna dentur : nec emi debent pisces recentes, nisi aliquo paschali die, recipi tamen poterunt si ex eleemosyna dentur dummodo non procurentur.

            In his quae pertinent ad collocutiones in similibus festis servatur id quod constitutionibus praescribitur, itant nullatenus de saeculo agatur, nec de rebus, quae ad eremum non pertinent (nisi si ob aliquam magnam aedificationem) his autem diebus quamvis licentia colloquendi concedatur, non tamen hoc domi conceditur, sed tantum extra claustrum, quando omnes simul congregati sunt.

In eremo non admittuntur ludi manuum nec repraesentationes quantumvis spirituales sint, nec enim desunt alii modi quibus in Domino recreari et laetari possit.

In his adunotationibus aliqua iocosa vel  gratios proferri semper abominabile et quasi pro crimine laesae maiestatis habitum est. Nunquam agitur de rebus quae ad cibum pertinet, vel ad eum referruntur. Sive Pascha sit, sive non idem omnino in omnibus procedendi modus servatur. In nulla parte domus loqui licet, ut dictum est nisi cum simul convenimus, et coram tota communitate, nec ibi duo soli colloqui, vel deambulari possunt, sed ad minus tres. Eo die quo extra refectorium comeditur, eodem modo proceditur ac in ipso refectorio, sine eo quod aliquis aliquid petat, et cum simili externa compositione, ac interse submisse aliquantum colloqui permittitur.

            In collationibus tam ordinariis, quam extraordinarii nulla unquam ratione saecularis aut alterius ordinis religiosi admitti debent.

Cap. V. De punctualitate circa sanctam obedientiam et silentium 

 

            In nulla alia re ferventius et accuratius se exercerunt Sancti Patres, eremi cultoris, quam in prompta et simplici obedientia, qua mediante miracula multa, et magna operati sunt, et in nostris etiam eremis similia visa sunt exempla, sicque inter eos hoc proverbium esse solet nempe quod obedientia Deserti debet esse ab O incipto: et vocatur obedientia sancta eo quod mediante illa ad sanctitatem perveniamus. Ad obedientiam reducitur punctualitas circa mnes actus communitatis.

            Rigidissime servare debet, ut scilicet omnino nihil faciat sine licentia etiamsi nihil aliud esset quam aciculam accipere aut clavum muro figere, et cum in simili aliquo defecerit id aperire et culpam in refectorio fideliter fateri tenetur.

            Cum aliquis adierit Praelati si ibi religiosus alius fuerit ingredi non debet : si breviter aliquid dicere velit ex ipsa cellae porta id dicat, nisi secretum id fuerit tunc enim accedens sumissa voce ad auriculam id dicit, sed si aliquid sit prolixum expectabit donec alius qui prius accessit absolvat, vel saltem in aliud temmmpus differet. Si autem duos simul cum Praelato esse contigerit, cum ipso tantum loquatur et nulla ratione in eo de quo agebatur se intromittat, nisi vel ad eum spectet vel ei praecipiatur: quod si aliquod verbum alteri dicere velit, petat veniam prius a Praelato. [f. 7^v]

            Ad maiorem silentii custodiam officiari in suis officinis, videlicet sacristia, Roperia, culina, penu habere debent tabulam in qua ordine alphabetico descriptae sint res praecipuae et magis communes illius officinae ita ut qui ad aliquid petendum accesserit, servato silentio, digito demonstrit. Si autem extraordinarium quid fueri, petat in scriptis. In aliis petitionibus et responsionibus ordinariis quantum fieri potest, verba vitari debent, utendo signis quibusdam communioribus, et facilioribus ad maiorem silentii custodiam. Communiora signa in fine huius instructionis designabuntur.

Quando Praelatus mandat expresse aliquid modicum alteri verbis dicere (quamvis hoc raro), paucioribus quam possibile est, uti debet. Cum autem absolute dicit, Dic ei, scripto id fieri dicere intelligit? Idem officiari observare debent vez [?] sacrista, vestiarius, etc. Cum aliquis defecerit in silentio, culpam in refectorio fideliter aperiet.

Tempore collationis spiritualis nemini loqui licit nisi a superiore interrogatus et tun ad humilitatis exercitium genuflecter. Accurate observet in collationibus extraordinariis, non inquirere ab aliis nova, nec curiosa, nec vana et multo minus ab hospitibus, cum quibus semper abstracte et caute agere debet, nec curiosum aut simile quid inopinato hauriat.

Nulla ratione narranda sunt quaecumque impertinetes historiae, nec gesta, nec praeterita successa, quae aedificationis esse non possint, vel saltem ad spiritualem laetitiam indifferentia: sicque in praefatis collationibus taliter se gerere debet ac si neminem unquam noverit, nec de religione se iuverit. Et quia rigidissime observari solet nempe ut id quod mundum quomodocumque sapiat huius Sancti Deserti ianuas non subintret, propterea eremitae summum studium adhibent ne provinciae vel nationis nominentur, ut externus iste rigor interioris manifestum sit inditium, quem tener debent ne quid quod saeculum redoleat in animabus suis admittant.

Cap. VI. Advertentiae quaedam circa officia et specialiter circa officium Janitoris

 

            In eremo non designatur specialis tersor lancium, simul enim finito prandio lancis mundant ac propterea in tabula officiorum (Tersores scutellarum omnes). Dum autem scutellas communitas scutellas[3] tergit per chorus recitatur psalmum Miserere mei Deus. Et in fine psalmi additur oratio Deus virtutum, etc.

            Officium divinum  persolvitur ut in ordinario sancitum est. Non designatur lector secundae mensae, quia ordinarie omnes in prima mensa comedunt, et si forsan aliqui pro secunda remanserit non eis legitur.

Pulsatorem designat Praelatus fratrem aliquem sollicitum, qui magnam campanae curam gerat, durabit autem quanto tempore Praelato visum fuerit, sicque fieri expedit ut maior in pulsationibus sit conformitas.

            Choristae qui officium aliquod habuerit taliter illud disponant ut a choro non absint. Non designatur nisi unus servitor primae mensae sufficit enim pro numero religiosorum. In secunda autem inservit aliquis frater Donatus, vel aliquis chorista qui ex mensa ad insirviendum vel mortificationem faciendam surrexerit.

Minister potum offeret ut moris est. Si autem dispensator vinum dederit, quintam aquae partem admiscibit. Multum refert eremitas in potu valde temperatos esse ut aliis tam intra quam extra religionem exemplo sint.

Sacrista in patenti aliquo loco ponet vas aquae benedictae, ut ex eo omnes accipiant, sicque acholytus cellas non ingredietur. Diebus sabbatinis post versionem domus unusquisque super fenestram claustri candelabrum apponet ut inde accipere possit qui in ea mundandi curam habuerit, et in eodem loco reponat.

Lucernarius candelas quibus quisque pro integra hebdomada opus habuerit apertam cella ponet iuxta portam absque eo quod ingrediatur. Debet etiam habere curam accedendi lampades quae in claustro fuerint, easque mundandi. Debet quoque suo tempore deferre lumen ad illuminandum communitatem quando it, sed redit ex refectorio, sicut etiam ad legendum meditationem, et lectionem in refectorio, et ad illuminandum tempore collationis, sive coenae.

Ad matutinum candelas accendere , et earum curam gerere debet qui ad eremum novissimus acceserit. In choro breviarium tenere praemanibus, et eo uti debent ad recitandum divinum officium hebdomadarius et cantores ad evitandum errores, alii pro sua devotione id faciunt.

In missarum celebratione maxima punctualitas esse debet, itant cum ad chorum pulsatur absolutae sint. Qui missam conventualem celebrare tentur sic suo tempore indutus esse debet ut communitas no expectet.

In altaribus flores artificiales non debent apponi nec alii ornatus extrinseci praeter ordinarios summopere tamen curandum est ut mundissima sint et ut ecclesia, chorus, sacristia diebus singulis verretuntur.

            Moris est in eremo ut sacerdotes secundum antiquitatem ad invicem sacris ministrent.

            Bis in hebdomada verretur domus, unusquisque habebit suam scopam verret cellam, deinde omnes dormitorium, etc., et quando irrigandum est curam habebit thuriferarius.

Qui officium habebit pulsandi tabellas, pulsabit eas antequam religiosi ecclesia aegrediantur, et tempore quo secundum constitutiones quiescendum est sex ictus dabit in campana maiori taliter in cellulis separati audiantur. [f. 8^r]

Tribus etiam ictibus eandem campanampulsabit pro praeparatione ad orationem vespertinam.

In eremo per totum annum unus tantum pulsator esse solet, ut sic pulsationes magis ordinatae sint, et sacristam eodem semper officio fungetur.

De officio Janitoris

 

Solet janitor etiam pro hospitibus recipiendis cuius officium est suscipere, alloqui, hospitari et agere cum iis, qui ad eremum invisandam acedunt sine eo quod tantillum excedat ordinem a Praelato ei iniunctum.

Hospites suscipiet sine caeremoniis politicis saecularibus, eisque magna cum modestia satisfacere, et ad interrogata eorum, quae circa res, et statum eremi fieri solent respondere, atque ita hoc officium a multis non est exercendum, sed uni committatur qui erga hospites affabilitatem praefferat : nam alias valde durum esset hospitibus qui nullum alium praeter hunc alloqui possunt (cum Praelatus fere nunquam cum hospitibus agat nisi forsan in aliquo casu urgenti, vel iisdem specialiter petentibus) si asperitatem in suo modo agendi janitor praeseferret. Nonnuquam conveniensest janitorem signis facilioribus cum hospitibus uti, hoc enim experientia compertum est ipsis aedificationem adferre.

Modus recipiendi religiosos nostros hic est. Cum ad ianuam accesserit eosque genulexus amplexando valde submissa voce dicat Laudetur Jesus Chritus, bene advenit Vestra Reverentia. Et accipit patentes si eas obtulerit sin minus eas petit, et statim ei porrigit tabellam, quae appensa est portae sine aliqua exeptione, idemque cum extraneis servari debet, eoque cum tabella ante foris dimisso ianuam cum clavi claudit, donec Praelatus de omnibus certior reddatur. Tabella sic habet

Tabula eorum quae a religiosis hospitibus qui hoc Sancti deserti invisunt servari debent 

 

1.      Nihil novi eorum quae illinc aguntur, adferant

2.      Cum haec sit domus orationis, et silentii in omni loco, et tempore procurent audire, videre et tacere

3.      Quod cum huc accesserint aedificationis gratia, curent se accomodere cum his, quae ab aliis fieri viderint.

Laus Deo

Posteaquam patentes Prelatus viderit aperit iterum ianitor et ingrditur Pater hospes ecclesiam ad accipiendam benedictionem a Sanctissimo Sacramento, deducit postea eum janitor ad cellam Praelati, praeter duo prima praedicta verba nulla alia proferens.

A religiosis alterius ordinis, sive saecularibus nihil postulatur, sed iis salutis (cum Pralatus eos prius ingredi iusserit) eis in eadem porta dicit (idem cum aliis omnibus faciet) Indicabo Vostrae Reverentiae sive Vostrae Dominationis ubi permissum sit cum hospitibus verba facere, quia eremitae omni loco et tempore silentium servant. Et ita introducit eos in ecclesiam, et facta oratione quod eis mandatum sit a Praelato eis denunciat. Loca deputata ad colloquendum sunt: in porta ecclesiae, in bibliotheca, in aliqua cella, vel in quibusadam angulis claustri, qui cooperti sint. Extra praefacta loca etiamsi hospes aliquid postulet, silet janitor et accedens ad designatum locum respondet: adhuc tamen in designatis locis parce loqui debet, et valde submisse, et procuret eos quantocius hinc dimittere. Diligenter etiam cavere debet, ne unaquam communitatem vel eremitam videant ac propterea antequam interent uno ictu pulsat in campana maiori, quo signo omnes iam sciunt extraneos adesse.

Postquam ecclesiam et cellas viderint (si quando concessum est, ut omnia videant) ducit eos ad hospitium casu quo id sit inevitabile, eisque refectione offert pauperitati eremiticae et ordinationi superioris conformem. Quae refectio, cum fuerint religiosi, vel aliae personae graves, pro prandio erit una scute communitatis, una portio moluti (vulgo molue) cum aliquibus fructibus, et nihil amplius. Pro coena duae etiam erunt portiones: molutium videlicet et herba etc.

In hospitio in quo comedunt saecularis in aliquo patenti appendetur tabella in qua litteris maiusculis haec scripta erunt

Jesus Maria

Pro Hospitibus

 

Constitutio est huius Sancti domus, ut nullum in ea pernoctare Praelatus permittat, nisi eo eventu quo charitas laedatur, ne cum domus haec sit orationis et silenti occurat ocasio distractionis.

Item quod Praelatus cum nemine nec in ecclesia, nec in claustro verba facere possit.

Laus Deo

Si fortasse hospes aliquis licentiam habuerit a Patre Nostri Provinciali pernoctandi in eremo lectus hic erit culcitra, duae lodicis, et puluinar laneum panno lineo valde mundo, si sit persona gravis vel religiosus alterius religionis.

Ut circa advertendum est, ut minister pro hospitibus recipiendis curam summam habeat omnia ad hospitum attinentia mundissima fore nempe pannos, mantilia, cultros, vasa, linteamina, pannos ad mundandos pedes insigniter complicatos, mundos, spirantes odorem ex herbis eremi repositis in arca ubi asservantur, ut sunt juniperi, rasurae, siccae radices lilii convalium, rosae, hisopus etc.

Dum comendunt hospites quantum fieri potest vitet ingressum et si unica vice, sive duabus omnia possit apponere, tertia vice non ingrediatur, nec cum eis verba faciat, nec aliquando janitor cum aliquo hospite comedit, nec bebit in hospitio, nec alius religiosus quantumvis id peterent, et ex intimis et ex specialibus benefactoribus essent, respondendumque est unum tantum locum ad refectionem deputuatum esse nempe refectorium in quo nullus unquam saecularium comedit.

Valde raro admittendi sunt saeculares ad visendum Desertum secundum quod in constitutionibus nostris praecipitur, et inter eos qui admittentur rarissimi sint, quibus concedatur facultas invisendi eremitoria, et eremitas, qui in eis degunt; unum tantum eremitorium aut alterum videndum eis permittatur, aut summum illa quae sunt ex uno latere, aut ex altero.

Alii admittentur ad ingressum claustri ad reictandum in ecclesia, et ad videndum claustrum unicum, et unam cellam ut sunt religiosi et saeculares benefactores.

Nullus admittentur ad audiendum sacrum in ecclesia, nisi talis fuerit cui sine dispendio religionis negari non possit illud autem in hospitio audire poterunt. Item nec ad celebrandi in ecclesia, nisi sit Abbas vel superior alicuis religinis, alii celebrabunt in hospitio.

Ad comedendum in refectorio nullum hominum genus in Desertis admittitur, sed ducuntur ad hospitium, ibique sicut supra dictum est secundum nostram paupertatem refectio datur. Verum cum hoc Desertum Namurco valde adiaceat, facile erit nos ab hoc negotio eripere: si autem inevitabile sit propter personam, quam id petirit, et cui propter alios titulos et obligationes negari non possit, admittetur ad hospitium, quod intra claustrum est: aliae vero personae vulgares remanebunt in hospitio, quod deforis est.

Janitor cum epistolam aliquam receperit pro aliquo religioso eam ad Praelatum deferet, quam lectam, si aliquod negotium sit tanti momenti ut responsione indigeat poterit ad se vocare ptum [abbreviatio] religiosum, eique negotium aprire, et in tali eius nomine respondebit Praelatus dicens eremitis hinc commorantibus epistolas ad alios mittere non licere, si autem persona sit valde gravis, quamvis no adeo negotium bonum erit Praelatum ut supra respondere, sine eo quod aliquid religioso notificet.

Prior rarissime prodit ad suscipiendum saeculaes, nec ad agendum cum ipsis, cum praecipuum  munus sit assitere choro et communitati, ac propterea id commitet janitori, vel etiam si necessit, Procuratori: ordinarie tamen Janitor ibit qui officio pro hospitibus recipiendis incumbere solet.

Nec Prior, nec quivis alius religiosus ad porteriam prodire potest ut mulieres alloquantur. Idem intelligitur de eo, qui pro saecularibus sacrum faciet, qui ordinarie Janitor vel Procurator erunt.

Nemo ad exercitia spiritualia in eremo facienda admitti debet, quamvis Praelatus fuerit sine licentia Reverendi admodum Patri Nostri Generalis, et adhuc cum hac licentia non debet admitti ad chorum, nisi talis Praelatus fuerit, sed ad refectorim nunquam.

Cap. VII. De his, quae observari debent ii, qui in cellulis separatis morantur

 

Circa eos, qui in cellulis separatis degunt, ne forte errent in praxi, quae ibi viget, in una quaque celula retro portam tabella aliqua pendebit in qua haec cripta erunt

Tabula eorum, quae in cellulis separatis fieri debent

 

Qui in cellulam separatam moraturus abierit firmissime in corde suo statuere debet se tam fidelem Deo ac eremitico instituto fore, ut nihil penitus agat, quod coram tota communitate non ageret, et consideret testem se Deum habere, omniumque actionum suarum Iudicem.

In eremitorio hoc scriptum apponat: Respice quod respiciaris a Deo. Si vive fide consideret se a Deo videri, non poterit non sancte vivere, et si in aliquo defecerit, culpam suam fideliter postea fateatur eremita, qui unum e duobus agere fermiter non statuit, nullum in ereemitorio fructum faciet. [f. 9^r]

Cum ad eremitorium moraturus accedet accipiet enedictionem, lodicis, et libros spirituales deferit, et quod necessarium fuerit ad celebrandum sacrum.

Videat an ibi sit ignem accedendum, et an aliquid aliud desit, et secum adferat canistrum ad deferendam provisionem. Accipietque eam quam ei Pater Dispensator dederit, et accepta benedictione, discedet, nec redibit ad conventum nisi vocatus, quod si aliqua re indiguerit pulset campanulam, et scripto indicabit, cum manifestum sit nullatenus ibi colloquendum, et multo minus si contigat alique saecularae audere.

In eremitorio nihil omnino innovit reliquendo mensam, et caetera omnia uti sunt disposita, accomodando se sicuti alii ante fecerunt. Sollicitus sit cellulam mundam, et bene compositam tenere, et  eius etiam ambitum, ut si contingerit saecularis cum licentia eo accedere, nihil sir quod oculos intuentium possit offendere, eamque hoc modo mundam et compositam relinquat cum ad conventum redierit.

Secum etiam deferet aliquod opus manuum eique vacabit tempore a Sancta obedientia designato.

Cibus erit qui diebus veneris communitati datur. Tempore quo coenatur sumet aliquos frctus vel herbas cum aceto et oleo, simulque aliquas panis scissuras frixas in oleo, vel eius loco oarum casei, si adsit.

Ignis extra tempus refectionis non accenditur sine licentia tunc autem extinguitur propter aedificationem. Nihil ex aliis eremitoriis debet accipere quamvis vacua sint, sed  si quid defuerit pulset ut ei provideatur. Excepto tempore Adventus et Quadragesimae semeper viniet ad Capitulum conventuale.

Diebus sabbathi vespere a Paschae usque ad elevationem Sancae Crucis audita quinta veniet ad Salve, veniet etiam ad collationem spiritualem, quando habenda erit, et in festis primae classis viniet ad vesperas primas : ac quando fuerit dies ordinariae collationis quae non incidat in diem Dominicam in qua Capitulum conventuale habeatur, sufficiet venire ad missam maiorem.

Alterius hebdomadis ipse et socius as invicem sacro ministrabunt non tamen tamen ad invicem confiteri poterunttt sine expressa licentia Praelati.

Officium divinum recitari solet flexis genibus, quod si non possit tunc stabit.

In Quadragesima et Adventu dicuntur sacra media parte temporis in quovis eremitorio.

Campanulam pulsare debet quotiescum in conventu pulsatur nempe ad matutinum, laudes, ad orationem matutinam, et ad missam, tertiam, sextam, nonam, vesperas, et orationem vespertinam.

Tempore quadragesimae pulsabit hora secunda post meridiem sicut in conventu, et tunc ibit in oratorium et dicet litanias pro necessitatibus Sanctae matris nostrae Ecclesiae.

Cum  ad conventum venerit curet secum adferre canistrum ad deferendam provisionem pro sequenti hebdomada, et schedulam in qua petat id quo indiguerit a Patre Dispensatore et etiam vestiario si ex eius officina aliqua re egeat.

In omnibus curam habeat maximam circa pauperitatem, itant nihil vel deperdatur vel cum excessu insumatur, specialiter candela ardere non debet nisi praecise horis necessariis nec excusare id possit eremita. Cum aliquid superfluum, vel non necessarium habuerit, dabit Patri Dispensatori cum eo venerit vel secum adferet cum ad conventum ierit.

Cap. VIII.  In quo donatur aliqua documenta pro iis, qui ex eremo discedunt

 

1.                  Religiosus qui ex eremo discedit in aliis conventibus rursum victurus sciat se toto vitae suae decursus diversis oculis acante ab aliis inspiciendum fore videlicet tanquam personam, quae in Deserto vixit, ac propterea semper procurare debet, ut inhaereat et agat quid in se rigidius est, et magis conforme statui excalceatorum, idemque semper operetur, quod in Sancto Deserto operabatur.

2.                  Bona desideria, et inspirationes quas in eremo a Deo recepit proprie et veraciter debet ibi executioni demandare, et usque ad extremum vitae coservare.

3.                  Non debet in conventibus ad singulas occasiones agqere de iis quae in Deserto fiunt ac de cuisdem [f. 9v] perfectione, sed tempus oportunum expectare debet, et quando in ea referendo, prodesse proximumque aedificare valeat.

4.                  Considerare et ponderare tentur, quod eum Deus a Sancto Deserto extrahat ut suis virtutibus et exemplo iuvet et aedificit, sicuti qui e nova regione exit, in qua cum omni cura et sollicitudine virtutis studium viget, ac propterea procurare debet, ut sit vir continuae et habitualis orationis in omnibus suis exercitiis, locis, occasionibus, et officis, is enim finis est propter quem a Sanctum Desertum venit, nempe ut orationem sine intermissione acquerire posset pro toto vitae suae decursu.

5.                  Procurare debet simul oratione addere poenitentiam et acerrimus earum existere ac destruere et pessundare omnem lautitiam, ac ciborum superfluitatem in aliis conventibus et specialiter verbo et exemplo temperantiam edocere debet in potu execrando propinatione quas Daemon induxit in mundum in damnum tam notabile virtutis Temperantaie, qua est ex praecipuis virtutibus quae in Christiano homine vigere debet, quanto magis in religioso.

6.                  Perpendere debet easdem obligationes eremiticas secum deferre, ac propterea quilibet defectus quantumvis minimus, gravior est in eo quam in aliis, ac pro tali a coeteris censurabitur dicentibus: Et hoc facit eremita?

7.                  Valde se exerecer debet, immo exactissime in virtute Sanctae obedientiae et charitatis, semper fratris suos adiuvando: erit enim valde propensus in iuvandis superioribus circa virtutem et ea ad perfectionem spectantia, quae fundare et stabilire, aut ab aliis observanda figere et in perpetuum firmare voluerint semper de eis bene loquendo, ac de eorum modo agendo cum iis qui tales fuerint.

8.                  Multum recogitet eremita qui a Sancto Deserto abscedit, quod a Deo graviter puniendus, nisi in conventibus exemplum praebuerit ratione fidelis ac filii Sancti Joseph de Monte.

9.                  Nihi novi ad perfectionem attinens introducat in communitate, quae ibi  in usu non sit, si probabiliter sciat id ab omnibus non esse recipiendum, ut sic pacem conservet.

10.             Quando ibi in recreatione inutilia, aut impertinentia auderit, caveat ut magiter ea corrigere (si ei ex officio non incumbat), nec etiam gestis sed ab his mentem abstrahat.

11.             Communibus affabilitatem praeseferat, nec se intractabilem et maestum reddat, sed extra actus communitatis (in quibus cum aliis omnibus conformis esse debet) erit purus eremita nihi agendo, aut videre, seu audire cupiendo, quod eum a Dei praesentia possit avertere.

12.             Quod aliis (et merito) in eremita speculabuntur, sunt virtutes, quas  secum defert nempe utrum secum adferat veram obedientiam, veram abstinentiam, patientiam in occasionibus, charitatem cum omnibus, sed id quo exterius specialiter indiget est silentio et semper ad aedificationem loquatur, et verba iocosa, sive gratioisa proferre tanquam a magna imperfectione fugiet.

---

[1] Nota dodana pod tekstem Instrukcji tą samą ręką, którą pobożny eremita przekazał nam biografię Tomasza w LFM ff. 273^r-284^v, do czego zresztą nawiązuje.

[2] Mowa o odnowieniu, w obliczu Najświętszego sakramentu i przed głównym ołtarzem, postanowienia o doskonalszym przestrzeganiu praw i obserwancji ustanowionej dla tego eremu. Całość skreślona, co utrudnia dokładne ustalenie tekstu.

[3] Repetitio?